कोरोना भाइरस अपडेट : मुकाविला गर्न नेपाल तयार छ ? (हालसम्मको विवरणसहित)

प्रेरणा तिमल्सिना

२०७६,फाल्गुन,१९,सोमवार १६:००

काठमाडौं । कोरोना भाइरस (कोभिड १९)को आतंकले विश्व आतंकित छ । चीनबाट फैलिएको यो भाइरस विश्वकै लागि ठूलो चुनौती बनेर खडा भएको छ । ६४ वटा राष्ट्रमा फैलिएको यस महामारीका कारण अहिलेसम्म विश्वभरिबाट ३ हजार ५३ जनाले ज्यान गुमाइसकेका छन् । त्यस्तै, ८८ हजार ४ सय ४३ जनामा भाइरसको संक्रमण देखिइसकेको छ ।

चीनमा मात्रै कोरोना भाइरसबाट ज्यान गुमाउनेको सङ्ख्या २ हजार ९ सय १२ पुगेको छ भने ८० हजार २६ जना यस भाइरसबाट संक्रमित छन् । र, ४४ हजार ४ सय ६२ जना उपचारपछि घर फर्किइसकेका छन् ।

चीनका राष्ट्रिय स्वास्थ्य आयोगका प्रवक्ता मी फेङले आइतबार बेइजिङमा आयोजित एक पत्रकार सम्मेलनमा कोरोनाभाइरस संक्रमितहरु निको भएर घर फर्किने क्रम बढेको बताए । घर फर्किने दर ५२.१ प्रतिशत पुगेको उनले बताए । उनका अनुसार पछिल्ला केही दिनमा सङ्क्रमित हुनेको सङ्ख्या पनि क्रमशः कम हुँदै गएको छ ।

चीनले बारबार कोरोना भाइरसलाई नियन्त्रणमा ल्याउँदै गरेको दाबी गरेपनि पछिल्लो १० दिनमै ३७ वटा देशमा यसको संक्रमण हुनुले यही जनाएको छ कि कोरोना भाइरस आफ्नो देशमा भित्रिँदैन भनेर ढुक्क हुनु मूर्खता हुनसक्छ । त्यसो त विश्व स्वास्थ्य संगठनले पनि यो कुरा भनिसकेको छ ।

खाडी मुलुकमा कोरोना भेटिएपछि त्रसित नेपाल…

चीन नेपालको छिमेकी राष्ट्र भएकाले पनि नेपालमा कोरोना भाइरसको जोखिम बढ्दो छ । फेरि, कतार, मलेसिया, यूएई(दुबाई), ओमन, बहराइन लगायत खाडी मुलुकहरुमा समेत कोरोनाबाट संक्रमित भेटिएपछि रोजीरोटीको लागि परदेशिएका नेपालीहरुमा चिन्ता थपिएको छ । नेपालीहरुको श्रम गन्तव्य रहेका यी मुलुकहरुमा कोरोनाको संक्रमण भेटिनुले नेपालमा पनि छिट्टै यसको महामारी फैलिन्छ भन्ने त्रास बढेको हो ।

करिब ४० लाख नेपालीहरु श्रम तथा रोजगारीका लागि पुगेका यी देशलाई विश्व स्वास्थ्य संगठनले नै कोरोना भाइरसको उच्च जोखिम रहेको क्षेत्र भनेर घोषणा गरिसकेको छ । नेपाल आफै पनि यस सूचीमा छ तर, यस विषयमा नेपालको पूर्वतयारी शून्यजस्तै छ भन्दा फरक नपर्ला ।

विमानस्थलको स्क्यानिङ मेशिन बिग्रनु, सरासर पर्यटक आउन दिइनु छलफल भइरहेको छ भन्ने जवाफले टार्नु, अस्पताल लगायतको पूर्वतयारी नगरिनु, उपचाररत बिरामी अस्पतालबाटै भाग्नु, चीनको वुहानबाट निकै ढिलो गरेर नेपाली स्वदेश फर्काइनु जस्ता गतिविधिले प्रष्टै देखाउँछ सरकारको आफ्ना जनताको स्वास्थयप्रतिको असंवेदनशीलता ।

यदि ती देशहरुमा पनि कोरोना भाइरसले चीनमा जस्तै महामारीको रुप लिएको खण्डमा त्यहाँ भएका नेपालीहरुलाई के कसरी सुरक्षित स्थानमा राख्ने, कसरी देश फर्काउने भन्ने बारेमा त्यहाँको सरकारसँग कुनै छलफल भएको छैन ।

खाडी मुलुकबाट आएका नेपालीहरु वा पर्यटकहरुलाई विमानस्थलमा विशेष स्वास्थ्य परिक्षण गर्ने कुनै व्यवस्था मिलाइएको छैन । त्रिभुवन अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थलबाट उनीहरु खुलेआम अरुवेलाजस्तै आवतजावत गरिरहेका छन् ।

रोजगारीकै लगि धेरै नेपालीहरु जाने अरु राष्ट्र दक्षिण कोरिया र जापानमा पनि कोरोना भाइरसको प्रकोप व्यापक रुपमा फैलिँदै छ । दक्षिण कोरियामा ४ हजार भन्दा बढीमा यसको संक्रमण भेटिएको छ भने करिब ३० जनाले ज्यान गुमाइसकेका छन् ।

यो मुलुकमा ४४ हजारभन्दा बढी नेपालीहरु कार्यरत छन् । त्यस्तै, जापानमा लगभग ३ सय जना कोरोना भाइरसबाट संक्रमित भएको तथ्याङ्क बाहिरिएको छ । जापानमा अध्ययनका लागि हजारौं विद्यार्थी छन्, उनीहरु पनि निकै त्रसित छन् ।

नेपालभित्रैको लागि तयारी चाहिँ के ?

सिंगो विश्व नै जुधिरहेको यस समस्याबाट बच्न नेपालले चाहिँ के कस्तो कदम चालेको छ त ?

नेपाल सरकारले कोरोना संक्रमण रोक्न सातवटै प्रदेशमा आवश्यक सामग्रीसहित स्वास्थ्य टोली परिचालन गरेको छ । प्रदेश सरकारसँग समन्वय गरी त्यहाँ रहेका नाकाहरुमा आवश्यक निगरानीको व्यवस्था मिलाउन स्वास्थ्य टोली परिचालन गरिएको स्वास्थ्य मन्त्रालयले जनाएको छ ।

स्वास्थ्य तथा जनसङ्ख्या मन्त्री भानुभक्त ढकालका अनुसार विश्वभर फैलिँदै गएको कोरोना संक्रमणको रोकथाम, शीघ्र पहिचान, निगरानी तथा व्यवस्थापन गर्न विश्व स्वास्थ्य संगठनको मापदण्डअनुसार कार्ययोजना तयार गरिएको छ । उनले भने, ‘तातोपानी र रसुवागढी नाकामा चिकित्सक खटाइएको छ भने कोरोना व्यवस्थापनका लागि आवश्यक सामग्रीको मौज्दात थप गरिएको छ ।’
कोरोना भाइरसको सम्भावित लक्षण जाँचका लागि सुदूरपश्चिम प्रदेशका सात स्थानमा हेल्थ डेस्क स्थापना गरिएको छ ।

त्रिभुवन अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थलको स्वास्थ्य कक्षमा जनशक्ति र तीनवटा इन्फ्रारेड रेडिएशन थर्मोमिटर थप गरी नेपाल आउने सबै यात्रुको अनिवार्य जाँच गर्ने प्रबन्ध पनि मिलाइएको छ ।

यही १७ गते प्रधानमन्त्री निवासमा सम्पन्न उच्चस्तरीय बैठकबाट प्राप्त सुझावका आधारमा मन्त्रालयबाट थप योजना बनाइ कार्यान्वयन गर्ने तयारी गरिएको उनले बताए । उपत्यकाका सबै अस्पतालसँग विभिन्न चरणमा पूर्वतयारीका लागि बैठक तथा छलफल गरिएको छ । त्यस्तै, बैठकले ठूलो सार्वजनिक भेलाहरुमा पनि उपस्थित नहुने सल्लाह दिएको छ ।

उता कोरोनाभाइरस संक्रमणको आशंकामा चार जना आइसोलेसन वार्डमा राखिएका छन् । विदेशबाट फर्किएका चार जनालाई शहिद शुक्रराज ट्रपिकल तथा सरुवा रोग अस्पतालमा कोरोना संक्रमणको आशंकामा भर्ना गरिएको हो ।

दक्षिण कोरियाबाट फर्किएका ३ जना र चीनबाट स्वदेश फिर्ता भएका एक जनालाई अस्पतालको आइसोलेसन वार्डमा राखिएको हो । हालसम्म ती दुई देशबाट आएका २३ जनालाई आइसोलेसन वार्डमा राखिएको छ ।

उनीहरुको स्वास्थ्य परीक्षणपछि नमुना संकलन गरेर ल्याबमा पठाइएको छ ।

अन्य देशमा यस्तो कडाइ…

कोरोना भाइरसबाट नराम्रोसँग प्रभावित चीनका मुख्य भूभागबाट जाने यात्रुहरुलाई अस्ट्रेलिया प्रवेशमा प्रतिबन्ध लगाइएको छ ।
प्रधानमन्त्री स्कट मोरिसनले अस्ट्रेलियालीलाई कोरोना भाइरसको जोखिमबाट जोगाउन अझै केही हप्ता चीनको मुख्य भूभागबाट आउने आगन्तुकमाथि रोक लगाउन सकिने घोषणा गरेका छन् ।

त्यस्तै, अमेरिकामा पनि चीनबाट जाने यात्रुहरुलाई प्रवेशमा रोक लगाइएको छ ।

एक पत्रकार सम्मेलनमा अमेरिकी उपराष्ट्रपति माइक पेन्सले विगत १४ दिनभित्र इरान भ्रमण गरेका कुनै पनि विदेशी नागरिकलाई अमेरिका प्रवेशमा प्रतिबन्ध पनि लगाइने जानकारी दिए । यही शर्त इटाली र दक्षिण कोरियाका सम्बन्धमा पनि लागू हुनेछ ।

अमेरिकी स्वास्थ्य विभागले कोरोना सङ्क्रमित एक व्यक्तिको मृत्यु भएको घोषणा गरेलगत्तै अमेरिकाले नयाँ प्रतिबन्धहरु घोषणा गरेको हो ।

उपराष्ट्रपति पेन्सले इरानी नागरिकमाथि यात्रा प्रतिबन्ध पहिल्यैदेखि रहे पनि विगत १४ दिनयता इरान भ्रमण गरेका कुनै पनि विदेशीलाई अमेरिका प्रवेश गर्न नदिइने बताए । उनले इटाली र दक्षिण कोरियाका कोरोना प्रभावित इलाकाहरुमा भ्रमण नगर्न सल्लाह दिएको पनि बताए ।

सोही सम्मेलनमा राष्ट्रपति ट्रम्पले कोरोनाभाइरसको खोप निर्माणका सन्दर्भमा कुराकानी गर्न अमेरिकाका विशिष्ट औषधि निर्माता कम्पनीहरुलाई छलफलका लागि आमन्त्रण गरेको जानकारी दिए ।

अन्य देशहरुले विमानस्थलको चेकजाँचमा कडाइ देखि आफ्नो देशमा चिनियाँलाई प्रवेश निषेध गरिरहेका वेला नेपालका विमानस्थलमा चिनियाँहरु निर्वाद घुमिरहेका हुन्छन् । चीनबाट आएका कतिपय नेपालीहरुले आफ्नो विशेष चेकजाँच नभएको, चिनियाँहरुको पनि अन्य सामान्य व्यक्तिसरह जाँच गरिएको लगायतका विमानस्थलका अनुभवहरु पनि सुनाएका छन् ।

चीनबाट आउनेहरुको चेकजाँच गर्नकै निमित्त स्वास्थ्य मन्त्रालयअन्तर्गत इपीडिमियोलोजी तथा रोग नियन्त्रण महाशाखाले त्रिभुवन विमानस्थलमा हेल्थ डेस्क स्थापना गरेर सञ्चालनमा समेत ल्याएको थियो । यद्यपि, कोरोना भाइरसको सम्भावित लक्षण जाँच्न राखिएको थर्मल स्क्यानर १० दिनमै बिग्रियो ।

तत्काल रोकथाम नभए विश्वका साढे ४ करोड मानिसको मृत्यु हुनसक्ने

हङकङका पब्लिक हेल्थ मेडिसिनका प्रोफेसर गेब्रियल लेउका अनुसार कोरोना भाइरसको तत्कालै रोकथाम नभए विश्वभरिबाट साढे ४ करोड मानिसको मृत्यु हुनसक्छ । यस भाइरसबाट हुने मृत्युदर १ प्रतिशतमा घट्दा पनि यति ठूलो मानवीय क्षति हुने उनले बताएका छन् ।

वातावरण प्रदूषणमा एक्कासी कमी…

नोवेल कोरोना भाइरस (कोभिड-१९) ले विश्वभरि हजारौं व्यक्तिको ज्यान लिइरहँदा एउटा अचम्मको कुरा के पनि भएको छ भने कोरोना भाइरसकै कारण चीनको वातावरण प्रदुषणमा कमी आएको छ ।

भाइरसका कारण आर्थिक गतिविधिमा मन्दी छाएको र धेरै जनसङ्ख्या क्वारेन्टिाइनमा भएकाले सवारीसाधनको चाप कम भएको जस्ता कारणहरुले गर्दा अघिल्ला वर्षभन्दा चीनको प्रदूषण दरमा कमी आएको अमेरिकी स्पेस एजेन्सी नासाले जनाएको छ ।

नासाले हालै जारी गरेको नक्सामा २०१९ को पहिलो दुई महिनासँग यस वर्षको पहिलो दुई महिनालाई दाँजेको छ जसमा नाइट्रोजन डाइअक्साइडको तह घटेको देखिएको छ ।

चीनमा औद्योगिक गतिविधि कम हुँदो नाइट्रोजन डाइअक्साइडको तह घटेको हो ।

बजारमा मास्कको हाहाकार हुनसक्ने

कोरोना भाइरस श्वास प्रश्वासको माध्यमबाट सर्ने भएकाले विशेष सचेतना अपनाउन सरकारी तहबाटै सन्देशमूलक सूचनाहरु प्रवाह भइरहेका छन् । मास्कको प्रयोग गर्न जनतालाई सुझाइएको छ । विशेषतः सार्वजनिक स्थलहरुमा मास्कको प्रयोग गर्ने, त्यस्ता स्थलहरुमा पुगेर आइसकेपछि राम्ररी हातखुट्टा, मुख सफा गरेर मात्र खानेकुरा खाने, नियमित सरसफाइमा ध्यान दिने जस्ता सल्लाहसुझाव दिँदै आएको छ ।

तर बजारमा मास्कको हाहाकार हुने अनुमान पनि गरिएको छ । प्राय पसलहरुमा अहिले नै मास्कको ‘सर्टेज’ छ । अस्पतालहरु मास्क छैन भनिरहेका छन् ।

के हो कोरोना भाइरस ?

जनावर तथा चराचुरुङ्गीहरुमा हुने यो भाइरसले विभिन्न जनावरमा भिन्न किसिमका रोगहरु निम्त्याउँछ गाई तथा सुँगुरमा झाडापखाला, कुखुरामा श्वासप्रश्वास सम्बन्धि आदि ।

क्राउनजस्तो अर्थात् शिरमा लगाउने ताज जस्तो देखिने भएकाले यसको नाम ‘कोरोना’ भाइरस रहन गएको बताइन्छ । ऊँट, चमेरा, आदिजस्ता जनावरमा मात्रै पाइने यो भाइरस खासमा मानव शरीरमा सर्ने खालको होइन तर, यसको एउटा खास विशेषता हुन्छ जस अन्तर्गत यसले आफ्नो ‘जीन’ मा परिवर्तन ल्याउँछ ९यसको म्युटेसन हुन्छ० र जनावरबाट मानिसमा र मानिसबाट अन्य मानिसमा फैलिँदै जान्छ ।

सामान्यतः यो एउटा साधारण भाइरस हो तर, यसका केही प्रकारहरु निकै घातक हुन्छन् । जसले विशेष गरी श्वासप्रश्वाससँग सम्बन्धित अंगहरुमा असर पु९याउँछ । रुघाखोकी यसको सामान्य असर अन्तर्गत पर्दछ भने यसले मिडल इस्ट रेस्पिरेटरी सिन्ड्रम र सिभियर एक्युट रेस्पिरेटरी सिन्ड्रमजस्ता श्वासप्रश्वास सम्बन्धित प्राणघातक रोग निम्त्याउन पनि सक्छ ।

कहाँबाट, कसरी फैलियो महामारी ?

अहिले चीनमा फैलिएको महामारी निम्त्याउने ‘नोबेल कोरोना भाइरस’ चीनको वुहान शहरबाट शुरु भएको हो । शाङ्घाइबाट करिब ५ सय माइल दक्षिणमा अवस्थित यस शहरमा करिब ११ मिलियन मानिसहरुको बसोबास छ ।

‘व्यापारिक हब’का रुपमा स्थापित वुहानको एक जनावर बजारबाट यो भाइरस फैलिएको भन्ने अनुमान गरिएको छ । अहिले उक्त बजार बन्द गरिएको छ ।
भाइरस ‘सी फुड’बाट फैलिएको भन्ने आशंका पनि गरिएको छ ।

कोरोना भाइरस सर्वप्रथम सन् १९६० को दशकमा कुखुरामा पाइएको थियो ।

कसरी हुन्छ संक्रमण ?

चिकित्सकहरुका अनुसार यो भाइरस अत्याधिक संक्रामक छ ।

भाइरसबाट संक्रमित व्यक्तिको सिंगान, खकार, थुक आदिजस्ता शरीरका तरल पदार्थबाट यो भाइरस सर्ने चिकित्सकले बताएका छन् । संक्रमित व्यक्तिले हाछिउँ गर्दा, खोक्दा, थुक्दा यो भाइरस हावामा मिसिने र बिरामीको सम्पर्कमा भएका व्यक्तिहरुमा श्वासप्रश्वासको माध्यमबाट सर्ने हुन्छ ।

विशेष गरी यी गतिविधिबाट कोरोना भाइरसको संक्रमण हुनसक्छ :

हावाको माध्यमबाट

प्रत्यक्ष सम्पर्क (हात मिलाउने, अंकमाल गर्ने, छुने आदि)

भाइरस भएका वस्तु छोएर आफ्नो आँखा, नाक, मुख छुँदा

लक्षणः

ज्वरो आउने

रुघा लाग्ने

सुख्खा खोकी लाग्ने

सास फेर्न गाह्रो हुने

घाँटी, टाउको तथा जिउ दुख्ने

झट्ट हेर्दा सामान्य रुघाखोकी लागेजस्तो मात्र हुने भएकाले यस रोगको पहिचान गर्न कठिन हुन्छ र संक्रमित व्यक्तिले पनि यसलाई हल्का रुपमा लिन्छन् ।

कसरी बच्ने ?

नेपालमा पनि कोरोना भाइरसबाट संक्रमित व्यक्ति भेटिएको भएपनि चीनको जस्तो जोखिमपूर्ण अवस्था नभएको चिकित्सकहरुले बताएका छन् । शुक्रराज ट्रपिकल तथा सरुवारोग अस्पताल टेकुका प्रवक्ता डा अनुप बास्तोलाले मौसमी रुघा खोकी र कोरोना भाइरसबाट बच्ने उपाय एउटै भएको बताए।

– रुघाखोकी तथा श्वासप्रश्वासमा समस्या भएका बिरामीको नजिक नजाने

– मास्कको प्रयोग गर्ने

– खोक्दा र हाछ्युँ गर्दा नाक र मुख छोप्ने,

– नियमित साबुन पानीले हात धुने/हातमा अल्कोहलजन्य सेनिटाइजर दल्ने

– जङ्गली तथा घरेलु पशुपंक्षीसँग सोझै सम्पर्कमा नरहने

– अण्डा तथा मासु राम्ररी पकाएर मात्र खाने

– फ्लुको जस्तो लक्षण देखिए अस्पताल जाने

– सार्वजनिक जमघटहरुमा कम उपस्थित हुने

कोरोनाबाट संक्रमित देशहरु:

– चीन
– दक्षिण कोरिया
– इटाली
– इरान
– जापान
– फ्रान्स
– जर्मन
– सिंगापुर
– हङकङ
– अमेरिका
– स्पेन
– बहराइन
– कुवेत
– थाइल्याण्ड
– ताइवान
– बेलायत
– अस्ट्रेलिया
– मलेसिया क्यानडा
– स्वीट्जरल्याण्ड
– यूएई
– इराक
– नर्वे
– भेयतनाम
– अस्ट्रिया
– स्वीडेन
– म्काउ
– इजरायल
– लेबनान
– नेदरल्याण्ड्स
– सान म्यारिनो
– क्रोएसिया
– ग्रीस
– इक्वेडर
– फिनल्याण्ड
– ओमन
– मेक्सिको
– डेनमार्क
– पकिस्तान
– फिलिपिन्स
– अल्जेरिया
– अजेरबाइजन
– जेकिया
– जिओर्जिआ
– आइसल्याण्ड
– भारत
– रोमानिया
– बेल्जियम
– ब्राजिल
– इजिप्ट
– इन्डोनेसिया
– रुस
– अफगानिस्तान
– अर्मेनिया
– बेलारस
– डोमिनियन रिपब्लिक
– कम्बोडिया
– एस्टोनिया
– आयरल्याण्ड
– लिथुआनिया
– लक्जेम्बर्ग
– नर्थ म्याकेडोनिया
– मोनाको
– नेपाल
– न्यू जिल्याण्ड
– नाइजेरिया
– श्रीलंका