काठमाडौं । कुनै समय थियो, गाडी भन्ने बित्तिकै डिजेल सँगसँगै जोडिएर आउँथ्यो । डिजेलपछि बिस्तारै पेट्रोलमा रूपान्तरण भएका सवारीसाधन पछिल्ला समय जिरो इमिसन अर्थात् धुवाँरहित इन्धनका रूपमा ईभीमा रूपान्तरण हुँदै गएका छन् ।

नेपालमा पछिल्लो तीन वर्षको तथ्यांक हेर्ने हो भने ईभी गाडीको आयात प्रत्येक वर्ष बढिरहेको छ । प्यासेन्जर भेइकल अर्थात् साना कारहरूको कुरा गर्ने हो भने त ८० प्रतिशतभन्दा बढी कारहरू ईभी कारका रूपमा रहेका छन् । वातावरण प्रदूषण न्यूनीकरण, न्यून सञ्चालन खर्च आदि कारणले ईभी गाडीलाई धेरैले आफ्नो रोजाइमा पारेका छन् ।

नेपालमा अहिले विभिन्न ब्रान्ड र मोडलका गाडीहरू निकै भित्रिएका छन्, जसमा इन्धन र इलेक्ट्रिक दुवै गाडीहरू रहेका छन् । यही गाडीको जमातमा नेपालमा अटोमोबाइल बजार पछिल्ला केही वर्षयता उल्लेखनीय रूपमा रूपान्तरण हुँदै आएको छ । इन्धनबाट चल्ने गाडीको तुलनामा इलेक्ट्रिक भेहिकलहरुको बजार तीव्र गतिमा विस्तार भएको देखिन्छ ।

सन् २०२२ भन्दा अघि नेपालमा करिब ८० प्रतिशत आइस अर्थात् इन्धनबाट चल्ने गाडी र २० प्रतिशत मात्र ईभी गाडी रहेको थियो । तर पछिल्ला तीन वर्षमा यसमा व्यापक परिवर्तन भएको छ । आयातका हिसाबले ५० प्रतिशत गाडी त ईभीमै आउन थालेका छन् भने प्यासेन्जर भेइकल त करिब ८० प्रतिशतभन्दा बढी ईभी भेइकल रहेका छन् ।

जीएसी आओन, एक्सपेंग, स्मार्ट लगायतका इलेक्ट्रिक कारको आयात र विक्री गर्ने सिजी मोटर्सका सेल्सतर्फका जनरल म्यानेजर सुशील क्षेत्रीका अनुसार सन् २०२२ भन्दा अघि ८० प्रतिशत आइस र २० प्रतिशत मात्रै ईभी गाडी थियो । त्यसपछि क्रमशः ७०-३० भयो, २०२४ मा पहिलो पटक ५०-५० मा पुगेको हो । अहिले भने फेरि ईभी बजार ७० प्रतिशतमा पुगेको छ र आइस ३० प्रतिशतमा झरेको छ ।

हेर्नुहोस् बिगत ६ वर्षमा नेपालमा ईभी र इन्धनबाट चल्ने सवारीको आयातको अवस्था (इन्फोग्राफिक्समा)

Nepal’s Electric Vehicle Revolution

A visual analysis of the dramatic shift from ICE vehicles to EVs over the past 6 years

क्षेत्रीका अनुसार नेपालको ईभी बजारमा करिब ९० प्रतिशत योगदान चाइनिज ईभीको छ भने बाँकी १० प्रतिशत मात्र भारतीय ब्रान्ड टाटा, महिन्द्रा लगायत कम्पनीको रहेको छ । चीनबाट आयात हुने ईभीको मूल्य, प्राविधिक क्षमता र सहज उपलब्धताका कारण नेपाली बजारमा आकर्षण बढ्दो क्रममा रहेको छ ।

खर्च बचत मुख्य आकर्षण

ईभी तर्फ ग्राहकको बढ्दो आकर्षणको मुख्य कारण भनेको खर्च बचत नै हो । इन्धनबाट चल्ने गाडीमा ४० देखि ५० लाख खर्च गर्ने ग्राहकले सञ्चालनका लागि पेट्रोल वा डिजेलमा समेत ठुलो रकम खर्च गर्नुपर्छ । तर सोही मूल्यमा आकर्षक डिजाइन र सुविधासहित पाइने ईभी गाडी किन्दा पेट्रोलमा खर्च गर्नु परेन ।

एक पटक फूल चार्ज गर्दा अधिकतम ७ सय रुपैयाँमा चार्ज हुने र एक पटक चार्ज गरेपछि ४ सय किलोमिटरसम्म यात्रा गर्न सकिने भएकाले यसमा आकर्षण बढ्दै गएको हो । अहिले त धेरै स्थानमा चार्जिङ स्टेसन रहेको र एक पटक चार्ज गर्दा २ सय देखि ५ सय किलोमिटरसम्म गुडाउन सक्ने क्षमताले गर्दा ईभी लामो दूरीका लागि पनि उपयुक्त देखिन थालेको छ ।

क्षेत्रीले भने, ‘६० लाखमा आइस गाडी किन्दा पछि त्यसमा पेट्रोल वा डिजेल हाल्नै पर्छ । तर त्यही मूल्यमा ईभी किन्दा भने ब्याट्री नै त्यसको मूल्यमा समेटिएको हुन्छ । त्यसैले दीर्घकालीन हिसाबमा ईभी नै सस्तो पर्छ ।’

क्षेत्री अगाडि थप्छन्, ‘ईभीमा आकर्षण बढ्नुको कारण भनेको मूल्य सस्तो हुनु र सञ्चालन खर्च कम हुनु नै हो ।’

सरकारको नीति र फाइनान्स सुविधा
ईभी बजार बढ्नमा सरकारी नीतिले ठुलो भूमिका खेलेको छ । पेट्रोल–डिजेलमा निर्भरता घटाउने उद्देश्यले सरकारले ईभीमा कर छुट, सब्सिडी र सहज फाइनान्सिङ सुविधा दिएको छ । हाल ईभी गाडी खरिद गर्दा ६० प्रतिशतसम्म फाइनान्स सुविधा पाइने भएकाले पनि यो गाडीमा आकर्षण बढेको छ ।

क्षेत्री भन्छन्, ‘पहिले त २० प्रतिशत डाउन पेमेन्टमै कार लैजान पाइन्थ्यो । अहिले ४० प्रतिशत डाउन पेमेन्ट र ६० प्रतिशत फाइनान्समा ईभी गाडी लैजान सकिन्छ । त्यस कारण पनि यो ग्राहकको रोजाइमा पर्न सफल भएको हो ।’

पोस्ट-कोभिड पछि मानिसमा बचतमुखी सोच

क्षेत्रीका अनुसार पोस्ट-कोभिडपछि उपभोक्तामा बचतमुखी प्रवृत्ति हाबी भएको छ । जिडिपी वृद्धि दर घट्नु, उत्पादकत्वमा गिरावट आउनु, सरकारको अनिश्चित नीति र समग्र अर्थतन्त्रमा अनिश्चितताले गर्दा उपभोक्ताले लगानीमा बढी सोचविचार गर्न थालेका छन् ।

‘आजको दिनमा मानिसहरूले बढी खर्च गर्नु भन्दा बचतमा ध्यान दिन थालेका छन् । ईभी रोज्नुको अर्को कारण यो पनि हो । थोरै लगानीमा दीर्घकालीन बचत सम्भव हुने भएकाले ईभीमा चाह बढेको छ’, उनले भने ।

विद्युत् आपूर्ति सहज
नेपालमा हाल विद्युत् आपूर्तिसमेत सहज रहेको छ । जलविद्युत उत्पादन निरन्तर बढ्दै गएको कारणले ईभीप्रति ग्राहकको आकर्षण क्रमशः बढ्दो छ । सरकारले पनि ईभीलाई प्रोत्साहन गर्ने नीति निरन्तरता दिइरहेको छ, जसले गर्दा अहिले मात्रै होइन, निकट भविष्यमा समेत ईभी बजार अझै बिस्तार हुने क्षेत्रीले बताए ।

क्षेत्रीका अनुसार आगामी दिनमा ईभी बजार स्थायी रूपमा वृद्धि हुने सम्भावना बलियो भएको छ । उनी भन्छन्, ‘नेपालमा व्यक्तिको आम्दानी स्थिर नभएकाले मानिसले खर्चभन्दा बढी बचतलाई प्राथमिकता दिन्छन् । यही कारणले गर्दा ईभी बजार विस्तार भएको हो । जलविद्युत र नीतिले निरन्तर साथ दिने हो भने यो प्रवृत्ति अझ बलियो हुनेछ’, उनले भने ।

जीवनस्तरमा वृद्धि
गाडी आजको जीवनशैलीमा दैनिक आवश्यक वस्तु बनेको छ । दैनिक कामकाज देखि सहज आवतजावतसम्म, यसले मानिसको जीवनलाई सजिलो बनाएको छ । अटोमोबाइल क्षेत्रमा लामो समय बिताएका क्षेत्री गाडीलाई अझै पनि धेरैले ‘लक्जरी’ भनेर बुझ्ने गरेको तर त्यो गलत धारणा भएको बताउँछन् । उनी भन्छन्, ‘गाडी विलासिता होइन, जीवनस्तर अनुसारको आवश्यकता हो ।’

क्षेत्रीका अनुसार आम्दानी अनुसारको रोजाइ मात्र फरक हुन्छ । ‘जो बाइक चढ्न सक्छ, ऊ बाइक चढ्छ । कमाइ बढ्दै गएपछि कारमा अपग्रेड हुन्छ । कोही २० लाखको कार चलाउँछ भने कोही ६० लाख वा दुई करोडको पनि । मोबाइलमा जस्तै कोही २० हजारको किन्छ भने कोही लाखौँको । यसलाई विलासिता भन्दा जीवनस्तरको सुधार भन्नुपर्छ ।’