भेनेजुयला : पुँजीवादी नाक मुन्तिरको समाजवाद

काठमाडाैं : सन् २०१३ मा ह्युगो चाभेज बित्नुअघि अधिकांश अमेरिका विरोधीहरू भन्ने गर्थे 'अमेरिका नाक हो, भेनेजुयला जुङ्गा' । अर्थात, अमेरिकाले लगाएका कैयन नाकाबन्दीका बाबजुद तेल निर्यातक भेनेजुयला अमेरिकासँग झुकेन, बरू नागरिकका लागि लोककल्याणकारी स्कीमहरूका कारण भेनेजुयला संसारमा चर्चित भयो । 

हृदयघाटबाट चाभेजको मृत्यु हुनुअघि पनि प्रो-अमेरिकन पार्टीहरू भेनेजुयलाको राज्य व्यवस्थालार्इ असफल पार्न निरन्तर लाग्थे । तर सँधै असफल हुन्थे । जतिबेला चुनाव अाउँथ्यो, विपक्षीहरूसँग विजयका लागि बलियो जनाधार नभएपछि बारम्बार वहिस्कार गर्थे । विपक्षीहरूको एउटा मात्रै पेशा : भेनेजुयलामा मानवअधिकार हनन भयो, राजनीतिक अधिकारमा एउटा विचारधाराको वर्चस्व भयो र जनतालार्इ समाजवादी सरकारले अधिकारविहिन बनायो ।

यहि बिषयलार्इ लिएर यो ल्याटिन अमेरिकी मुलुकको विपक्षी शक्ति घरि अमेरिका त घरि युरोप पुग्ने गर्छ । पछिल्लो पटकको राष्ट्रपतीय निर्वाचन बहिस्कार पनि यसैको एउटा कडी मात्र मान्नेहरू धेरै छन् । विश्वभरका वामपन्थी र समाजवादीबिच लोकप्रिय नेता ह्युगो चाभेजको सन् २०१३ मा निधन भएपछि निकोलस मादुरोले उत्तराधिकारीका रूपमा भेनेजुयलाको शासन सम्हाले । विपक्षीहरू न हुन्, मादुरोमाथि पनि उनीहरू उसरी नै खनिएका छन् । 

सोमबार भेनेजुयलाको निर्वाचन अायोगले निर्वाचनको परिणाम सार्वजनिक ग-यो । चुनाव हुनुअघि नै विपक्षीले चुनाव बहिस्कार गरेका थिए । राष्ट्रसंघको मध्यस्थतामा चुनाव गराउने कुरा समेत विपक्षीहरूले स्विकार गरेनन् । यसैबीच निर्वाचनबाट आगामी छ वर्षका लागि मादुरो राष्ट्रपतिमा अनुमोदित भए । 

भेनेजुयलाको राज्य व्यवस्थासँग अमेरिका किन तर्सन्छ भने अाजसम्म उ पूँजीवादी मुलुकका रूपमा अाफुलार्इ चिनाउन चाहन्छ र विश्वको एक नम्बर शक्तिशाली मुलुकको हैसियत गुमाउन चाहँदैन । एकातर्फ अमेरिका अाफैं अनेकन लोककल्याणकारी स्कीमहरूमार्फत नागरिक अपेक्षा पुरा गर्न प्रयासरत छ, जो स्रोत र साधनको समुचित वितरण अर्थात, कार्ल मार्क्सको समाजवादी सिद्दान्तसँग मेल खान्छ । अर्कातिर, स्वघोषित पूँजीवादीको नाकैमुन्तिरको देश भेनेजुयलाले कम्युनिष्ट विचारधाराअन्तर्गत राज्यव्यवस्था सञ्चालन गरेर विश्वभर अाफुलार्इ बलियो रूपमा उभ्याएको छ । अर्थात, अमेरिका जब पूँजीवादको वकालत गर्छ, समाजवादी देशहरूसँग निहुँ खोज्न थाल्छ, तब भेनेजुयलाले अमेरिकाको नाकमा मुक्का हान्ने गर्छ ।

अमेरिका अहिले अाफैंले थापेको उदारिकरण र खुल्ला व्यापार नीतिको जालोमा फसेको छ । यो नीतिले गर्दा विश्वभरका उत्पादन अमेरिका प्रवेश गरेको छ र उसका उत्पादनहरू यसरी खुम्चिएका छन् कि चीनले कुनै सामान अमेरिकाको भन्दा सस्तो पठार्इदिँदा अमेरिकी सरकारले तत्काल व्यापार युद्दको धम्की दिन्छ । विश्वको उत्पादन र उपभोगको सृङ्खला बदलिएपनि अमेरिका यसलार्इ स्वीकार गर्न चाहँदैन । किनकी, चीन, रूस र विकाससील एसियाली मुलुकहरूको उपस्थितीले उसको वैश्विक विरासत तोडिन सक्छ । यसैले, भेनेजुयलालार्इ दुख दिएर उ चीनलगायतका देशलार्इ तर्साउन चाहन्छ । 

सोमबार मात्रै, भेनेजुयलामा मादुरो राष्ट्रपतिमा निर्वाचित भए । तर मादुरोमाथि दवाव सिर्जना गर्दै लिमा समूहका अर्जेन्टिना, ब्राजिल, क्यानडासहित विभिन्न १४ मुलुकले आफ्ना राजदूतहरूलाई भेनेजुयलाबाट फिर्ता बोलाएका छन् । निर्वाचनलाई उनीहरूले अवैधानिक भन्दै मान्यता नदिने घोषणा गरेका छन् । अमेरिका, क्यानडा, यूरोपेली यूनियन र करिब एक दर्जन ल्याटिन अमेरिकी मुलुकले पनि निर्वाचनलाई मान्यता नदिने बताएका छन् । 

ल्याटिन अमेरिकामा भेनेजुयलालाई लिमा समूहका मुलुकले एक्लाएका कारण भेनेजुयलाको अर्थतन्त्रमा इतिहासकै सवैभन्दा कडा सङ्कट आएको बताउने दाबी गरिएको छ । भेनेजुयलामा राष्ट्रपति र उनको दलका कारण अर्थतन्त्र डामाडोल भएको भन्दै लामो समय आन्दोलनरत समूह निर्वाचनमा सहभागी भएको थिएन । 

विरोधीहरूले भेनेजुयलामा मानवीय तथा राजनीतिक सङ्कट गहिरिएको बताउँदै आएका छन् । उनीहरूले मडुरोको जीतपछि भेनेजुयलामा प्रजातान्त्रिक मुल्य मान्यताकोे हार भएको ठहर गरेका छन् । मडुरोले विधिको शासन, राजनीतिक स्वतन्त्रतालाई तोडेको विरोधीहरूको आरोप छ । निर्वाचनमा भेनेजुयलाको प्रमुख विपक्षी दलहरूको गठबन्धन, डेमोक्रेटिक यूनिटी राउण्डटेबलले मतदानलाई सत्ताधारी दलको तमासा भन्दै बहिस्कार गरेको थियो । 

भेनेजुयलाको निर्वाचन अधिकारीले भनेका छन्, निर्वाचनमा मादुरोले ६८ प्रतिशत मत प्राप्त गरी निर्वाचित हुनुभएको छ । पूर्व सैनिक अधिकारीसमेत रहेका उनका निकटतम प्रतिद्वन्द्वी हेनरी फालकनले २१ प्रतिशत मत प्राप्त गरेका निर्वाचन आयोगको कार्यालयले जनाएको छ । 

“हामीले फेरि निर्वाचनमा अत्यधिक सफलता पाएका छौँ । हामी इतिहासमा लगातार रूपमा अत्यधिक जनमत प्राप्त गर्ने राजनीतिक शक्ति ठहरिन पुगेका छौँ,” शानदार विजयपछि विजय उत्सव मनाउन भेला भएका समर्थकलाई सम्बोधन गर्ने क्रममा मादुरोको दाबी थियो।