काठमाडौं । म्यान्मारमा सत्तारुढ दल पार्टी नेशनल लीग फर डेमोक्रेसी (एनएलडी) का प्रमुख नेताहरु पक्राउ र सत्ता कब्जा गरेपछि सबैको नजर सेना प्रमुख सीनियर जनरल मिन आङ लाइङमा गएको छ ।
म्यान्मारमा सत्ता कब्जा गरेपछि सेनाले मिन आङ लाइङलाई सत्ता सुम्पिएको छ । म्यान्मारको सेनाले सत्ता हत्याएको केहि घण्टापछि एक बयान जारी गर्दै जनरल मिन आङ लाइङले नै अब विधायक, प्रशासन र न्यायपालिकाको जिम्मेवारी सम्हाल्ने बताएको थियो ।
म्यान्मारको सेना कति शक्तिशाली छ ?
म्यान्मारको राजनीतिमा सेनाको दबाव सधैँ छ । वर्ष १९६२ मा सत्ता कब्जा गरेपछि सेनाले देशमा करिव ५० वर्षसम्म प्रत्यक्ष रुपमा शासन गर्यो । म्यान्मारमा लोकतान्त्रिक व्यवस्थाको माग तीव्र हुन थाल्यो र २००८ मा सेनाले नै नयाँ संविधान ल्यायो ।
नयाँ संविधानमा लोकतान्त्रिक सरकार र विपक्षी दलका नेतालाई स्थान दिइयो । तर सेनाको स्वायत्तता र वर्चश्व रहि रह्यो । नयाँ चार्टरको रुपमा सेना प्रमुखलाई आफ्नो मानिसलाई नियुक्ति गर्ने र सेन्य मामिलामा अन्तिम निर्णय गर्ने अधिकार दियो । सहज शब्दमा भन सेना प्रमुखलाई कुनै पनि रुपमा जवाफदेही बनाइएन ।
म्यान्मारको लोकतान्त्रिक सरकार कुनै पनि कानूनलाई ल्याउन सक्थ्यो तर यसलाई लागू गर्ने शक्ति सेना प्रमुखलाई मात्र थियो । पुलिस, सीमा सुरक्षा बल र प्रशासनिक विभाग सबैको नियन्त्रण सेना प्रमुखसँगै राखियो ।
सेना प्रमुख कुनै पनि संवैधानिक परिवर्तनमा भीटो गर्ने अधिकार राख्छ । यो बाहेक सेना प्रमुख कुनै पनि सरकारलाई आफ्नो कब्जामा राख्ने हैसियत राख्छ । साथै सेनाले देशका दुई ठूला कम्पनीलाई पनि आफूसँगै राख्छ ।
यी कम्पनीको मदिरा, तम्बाकू, इन्धन र काठसमेत केहि महत्वपूर्ण क्षेत्रको एकाधिकार छ ।
६४ वर्षका लाइङले पढेका छन् कानून
संविधानले दिएको शक्तिको प्रयोग गर्दै म्यान्मारको सेनाले सोमवार आङ सान सूकीसमेत सत्ताधारी पार्टी एनएलडीका तमाम नेताहरुलाई पक्राउ गर्यो । र सत्ता आफ्नो कब्जामा लियो ।
सत्ता कब्जामा लिने जनरल मिन आङ लाइङ ६४ वर्षका भए । उनले १९७२ ७४ सम्म यंगून यूनिभर्सिटीमा कानून पढेका छन् । पढाईका बेला म्यान्मारमा राजनीतिमा सुधारको लडाईं जारी थियो । तर उनका एक क्लासमेटले रोयटसृ एजेन्सीसँग कुराकानीमा भनेका थिए कि, लाइङ धेरै बोल्दैन थिए, र धेरै लो प्रोफाइल रहन्थे ।
तेश्रो प्रयासमा फिेन्स एकेडेमीमा भर्ना
जब उनका साथी प्रदर्शनमा भाग लिइरहेका थिए । त्यो बेला आङ लाइङ मिलिट्री यूनिभर्सिटी डिफेन्स सर्भिसिज एकेडमी (डीएसए) मा भर्नाका लागि प्रयास गरिरहेका थिए ।
१९७४ मा तेश्रो पटकको प्रयासमा गएर उनी भर्ना भए ।
एकेडमीमा उनीसँगै पढेका एक छात्रले रायटर्ससँग भने, ‘लाइङ एक सामान्य किसिमका म्याडेट थिए, उनी धेरै स्लो गतिमा अध्ययन गर्दथे, उनीसँगै मिडिल र्यांक्सबाट म्यान्मारको सेना प्रमुख बन्ने यात्रामा अनौठो कहानी छ ।’
मिन आङ लाइङ ३० मार्च २०११ मा सेना प्रमुख बनेका थिए । यो बेला म्यान्मारमा लोकतन्त्रको लागि महत्वपूर्ण कदम उठाईंदे थियो ।
उनी सेनामा आएपछि धेरै समय म्यान्मारको पूर्वी सीमामा विद्रोहीहरुसँग लडाईं गरे । उनले त्यो बेला धेरै समय त्यहिँ बिताए । यो क्षेत्र म्यान्मारको अल्पसंख्यकको उत्पीडनको लागि जानिन्छ ।
२००९ मा मिन आङले म्यान्मार चीन सीमामा कोकांग विशेष क्षेत्रमा सशस्त्र गुटविरुद्ध जो अपरेशन चलाए । त्यसबाट उनी चर्चामा आए । लाइङले मात्र एक हप्तामा यो अपरेशन सफलतापूर्वक सके । र त्यसक्षेत्रबाट विद्रोहीलाई लखेटे ।
यो अपरेशनपछि ३० हजार मानिसले भाग्दै चीनसँग शरण लिएका थिए । यो अपरेशनपछि कोकांगको व्यापारिक मार्ग पनि खुल्यो ।
यंगूनका रानीतिज्ञहरु भन्छन्, ‘२०१६ मा जब आङ सान सूकीको पहिलो कार्यकाल शुरु भयो, तबसम्म आङ लाइङले साधारण सैनिकबाट एक राजनेता र लोकप्रिय व्यक्तिमा आफूलाई रुपान्तरित गरिसकेका थिए ।’
सारा विश्वका नेताले उनले म्यान्मारको राजनीतिमा सेनाको सहयोगले पूर्ण लोकतन्त्रको स्थापना गर्ने आशा राखेका थिए । तर यस्तो भएन ।
२०१५ मा आम चुनावभन्दा ठीक पहिला बीबीसीलाई दिएको एक अन्तर्वार्ता का क्रममा उनले म्यान्मारको राजनीतिमा सेनाको सक्रिय भूमिकाको वकालत गरेका थिए । उनले भनेका थिए, ‘पूर्ण रुपमा आम नागरिकले चुनेको सरकारका लागि कुनै टाइमलाइन रहने छैन । यसमा पाँच वर्षको वक्त पनि लाग्न सक्छ र १० वर्ष पनि ।’ म निश्चित रुपमा केहि भन्न सक्दिन ।’
म्यान्मारका सेना प्रमुखले कहिल्यै यस कुराको संकेत दिएनन् कि, ‘उनी संसदमा सेनाका २५ प्रतिशतको आरक्षित कोटा छोड्नेछन् । वा फेरि संविधानको त्यो अनुच्छेदमा कुनै परिवर्तन गर्नेछ, जसले सूकीलाई राष्ट्रपति बन्नबाट रोक्छ ।’
आङ लाइङले फेब्रुअरी २०१६ मा आफ्नो कार्यकालको पाँच वर्षका लागि बढाइएको थियो । लाइङले फेसबुक र सोसल मिडिया अकाउण्टको माध्यमबाट बिस्तारै बिस्तारै आफ्नो लोकप्रियता बढाए ।
विभिन्न देशका प्रतिनिधिलाई भेट्न र बौद्ध मठको भ्रमण होस् उनले सबैको प्रचार गरे । उनको फेसबुक प्रोफाइलमा लाखौँको संख्यामा फलोअर्स थिए । तर २०१७ मा रोहिंग्या मुस्लिम अल्पसंख्यकको विरुद्ध कारबाहीका कारण उनको अकाउण्टमा प्रतिबन्ध लगाइयो । लाइङ रोहिंग्या अल्पसंख्यकहरुकोविरुद्ध आफ्नो अभियानका कारण सारा विश्वमा कुख्यात भए ।
म्यान्मारमा २०१७ मा लाइङको नेतृत्वमा भएको सैन्य अभियानको कारण करीव सात लाख रोहिंग्इा मुसलमान छिमेकी देश बंगलादेशमा भाग्न बाध्य भए ।
संयुक्त राष्ट्रसंघका जाँचकर्ताहरुले म्यान्मारका सेनाले नस्लीय नरसंहारको बाटो अपनाएको र सामूहिक हत्या र सामूहिक बलात्कार जस्ता घटनालाई अन्जाम दिएको पत्ता लगायो । तर लाइङले म्यान्मारको अन्तिम समस्याको मूल्यांकन विश्वले गलत तरिकाले गरेको बताए ।
अमेरिकाले यसको जवाफमा २०१९ मा मिन आङ लाइङ र सेनाका तीन अन्य नेताहरुमाथि प्रतिबन्ध लगायो । अमेरिका बाहेक बेलायतले पनि मिन लाइङमाथि प्रतिबनध लगाएको थियो । जनरल मिन आङ लाइङको विरुद्धमा अन्तर्राष्ट्रिय अदालतमा मुद्दा चलिरहेको छ ।
२०१९ मा नै संयुक्त राष्ट्रसंघका जाँचकर्ताले संसारभरका नेताहरुलाई म्यान्मारको सेना सम्बन्धित कम्पनीहरुसँग आर्थिक प्रतिबन्ध लगाउन अपील गरेको थियो ।
म्यानमारमा सैनिक शासन लागूः चुनावदेखि भाँडिएको थियो माहोल, भएको के हो ?
यो खबर पढेर तपाईलाई कस्तो महसुस भयो ?
प्रतिक्रिया